Poka yoke (hatasızlaştırma), parlak bir mühendis tarafından teorileştirildi.
“Sıfır kalite kontrol” arayışı içinde, kalite sorunlarının tamamen önlendiği veya kaynağında yakalandığı bir sisteme ihtiyaç vardı.
“Kaliteyi denetlemek yerine, kaliteyi yerinde üretin.”
Deming
İlk Poka yoke (hatasızlaştırma), bir şalterin içine konması gereken 2 yayın unutulmasını önlemek için geliştirilmiştir. Shingo, bu konuda 2 kitap yazdı.
Shingo, hatalar (mistakes) ve kusurlar (defects) arasındaki önemli ayrımı yapmıştır. Çoğu durumda hataların kaçınılmazdır, ancak hemen tespit edilip düzeltilebilir. Kusurlar ise bir sistem aracılığıyla tespit edilemeyen ve müşteriye ulaşan hatalardır. Poka-yoke, hataların kusur olmasını önlemeye çalışır.
Shingo, kalite kontrolünü poka-yoke içeren üç seviyeli bir etkililik hiyerarşisi olarak gördü:
- Yargı denetimi: Denetçiler ürünleri inceler
- Bilgi incelemesi: Süreç içindeki koşulları izlemek için istatistiksel süreç kontrolünü (SPC) kullanma
- Oluşmadan önce: Poka-yoke kullanmak
Bu hiyerarşide, kalite kontrolün en az etkili şekli denetim kullanımı iken en etkili olanı otonom prosedürler ve poka-yoke cihazları kullanmaktır. Bu, bir inisiyatif kullanmaya gerek kalmadan veya bir operatörün yetkinliğine, unutmamasına güvenip oluşabilecek kusurları önler veya hata anında uyarı verir.
Poka yoke (hatasızlaştırma) araçları yaparken bazı kurallarımız var
- Para harcamadan yapmaya çalışın
- Basit olan en iyisidir, unutmayın
- Yapılan aracı kullanmak/kullanmamak seçim şansı olmasın
- Ölçüm aletleri / göstergelerle hatasızlaştırmayı karıştırmayın
- Karar verme (inisiyatif alma) gerekliliği kalmasın
Bu kuralları atlamadan yapacaklarımızı planlarsak yapılanlar daha etkili ve verimli olacaktır.
Poka yoke (hatasızlaştırma) türleri
Kullanılabilecek 3 yöntem vardır:
- Temas yöntemi
- Sabit değer yöntemi
- Hareket adım yöntemi
Poka yoke (hatasızlaştırma) – Temas yöntemi
Bir parçanın şekli, boyutu, rengi veya diğer fiziksel niteliklerindeki kusurları tanımlamak için bir tür algılama cihazı kullanılır.Eşleşen yer belirleme pimleri, limit anahtarları ve yakınlık anahtarları gibi şeyler, işe başlamadan önce bir parçanın doğru şekilde konumlandırıldığından emin olmak için kullanılır.
Paul Dvorak, “Poka Yoke tasarımları montaj hatlarını hataya karşı korumalı hale getiriyor” isimli makalesinde temas yönteminin kullanılabileceği alanları 4 başlığa ayırıyor:
- Parçaların yanlış monte edildiğinde ürünün arızalanacağı tüm alanlar
- Doğru montaj için kritik olan unsurlar
- Üstü alttan veya önden arkadan parçayı belirleyebilmeyi sağlayan farklılıklar (özellikle parçalar koyu renkteyse)
- Deneyimsiz operatörlerin kafasını karıştıran karmaşık tasarımlar
Operatörün diktiği fermuarın kılıfın birleştirilmesi sırasında ters yönde olduğunun fark edildiği bir hatamız var. Bu hatanın olmaması için operatöre defalarca eğitim verebiliriz. Ancak en ufak bir dalgınlık/unutkanlıkta hatanın tekrarlanma riski hep var.Burada temas metodunu kullanabileceğimiz hatasızlaştırma, fermuarın hep aynı şekilde ve yönde dikilmesini sağlayabiliyor. Geliştirilen aparata baktığımızda çok para harcanmış veya sensörlü bir mekanizma değil. Önemli olan sorunun kök nedenini doğru tespit ve operasyonda kim çalışırsa çalışsın doğru işin çıkacağından emin olduğumuz sistemi kurabilmek.
Poka yoke (hatasızlaştırma) – Sabit değer yöntemi
Aynı eylemin birkaç kez tekrarlandığı süreçlerde kullanılır. Başka bir deyişle, sabit değer yöntemi, belirli sayıda hareket yapıldığında operatörleri uyarır. Bu yöntem için, bir yol operatöre bir görevi tamamlamak için gereken tam sayıda parçayı içeren bir bölme vermektir. Arta kalan bir parça varsa, ürün kusurlu kabul edilecek ve bir sonraki aşamaya geçmesine izin verilmeyecektir. Dolayısıyla, operatörün altı civata takması gerekirse, hazne yalnızca altı civata içerir. Dvorak, altı civatayı sıkmakla ve bir anahtarı seyreltilmiş boyaya batırmak için bir poka yoke tekniği kullanan bir operatörden örnek veriyor. Operatör daha sonra, sıkılmamış civataların nerede olduğunu kolayca görebilir (gevşemiş civataların boyası olmayacaktır).
Punta kaynak yapılırken kaynak elektrotlarının değiştirilmesi gerekliliğinin hatırlatılması da yine sabit değer yöntemine bir örnektir.
Poka yoke (hatasızlaştırma) – Hareket adım yöntemi
Bir işlem aynı operatör tarafından sırayla birkaç farklı faaliyetin tamamlanmasını gerektirdiğinde, poka-yoke’un sıra (hareket-adımı) yöntemi kullanılır. Bu yönteme yönelik poka-yoke cihazı, her hareketin gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini tespit etmek ve bir adım atlandığında operatörü uyarmak için oluşturulur. Sıralı bir poka-yoke cihazının iyi bir örneği, yalnızca tüm bileşenler doğru sırada yüklendikten sonra açılan basit bir yakınlık anahtarı kullanmaktır. Benzer şekilde, cihaz, her bir bileşenin dağıtıcısından ne zaman kullanıldığını (veya ne zaman çıkarıldığını) algılayabilir. Bir bileşen kaldırılmazsa, operatöre devam etmemesi gerektiğini bildirmek için bir uyarı gönderilir ya da sistem hiç çalışmaz.
Bu videodaki örnek, sıralı olarak hareket edilmesi gereken durumlarda kullanılabilecek bir örneği gösteriyor.
Poka yoke (hatasızlaştırma) teknikleri ile süreçlerinizi yeniden düşünmeye, analiz etmeye ve optimize etmeye devam edin. Hatasız kul olmaz yazımızda hataların oluşumundan, Deming’in insan hatasına bakışından söz ettik. Okumak isterseniz bu linkten ulaşabilirsiniz.
Siz iş süreçlerinizde hataları azaltmak için poka yoke (hatasızlaştırma) teorilerini ve yöntemlerini kullanıyor musunuz? Aşağıda yorumlarda sizin süreçlerinizdeki hatasızlaştırma örneklerinden ve bunların nasıl gittiğinden bahsedebilirsiniz.
Kaynaklar :